امروزه در این جهان پرهیاهو و پر از سرو صدا، یه سختی می‌توان انسانی یافت که ا‌عصابی آرام داشته باشد و هرگز عصبانی و خشمگین نشده و واکنش تندی از خود نشان ندهد. فقط این تاب‌آوری آدم‌هاست که با هم فرق می‌کند. برخی انسان‌ها تکنیک‌ها و شیوه‌هایی بلد‌ند که به آرام‌سازی خود می‌پردازند. آنها اجازه نمی‌دهند مسائل و مشکلات که باعث به هم ریختن اعصاب می‌شود، آن‌ها را از پا در بیاورد. برخی دیگر که با روش‌های آرام‌سازی ذهن آشنایی ندارند، خیلی زود تاب و تحمل از کف می‌دهند و تلخ می‌شوند.

امروز قصد داریم با موضوعی پر‌مخاطب و همه‌گیر که بحث تازه‌ای هم نیست، صحبت کنیم. اطلاعات خود را در این باره محک بزنیم و سعی کنیم تا بر آگاهی‌های قبلی خود بیافزا‌ییم. قبل از هر چیز حتما دوست دارید بدانید که اعصاب چه تعریفی دارد و اصلا علم اعصاب چیست؟

علم عصب‌شناسی چیست؟

علم عصب‌شناسی که به آن علوم عصبی هم گفته می‌شود به مطالعه‌ی سیستم عصبی انسان، نحوه‌ی ساخت و شیوه‌ی عملکرد آن می‌پردازد. دانشمندانی که در این زمینه به تحقیق و مطالعه می‌پردازند و خود را وقف مطالعه‌ی عصب‌شناسی می‌کنند، به عنوان دانشمندان علوم اعصاب شناخته می‌شوند. علم عصب‌شناسی در واقع نه تنها به دنبال درک نحوه‌ی عملکرد سیستم عصبی در شرایط عادی می‌باشد بلکه عملکرد سیستم عصبی فرد مبتلا به اختلالات عصبی را هم بررسی می‌کند.

هدف از مطالعه‌ی علوم اعصاب

شاید مایل باشید بدانید هدف از مطالعه‌ی علوم اعصاب چیست؟ در مجموع می‌توان گفت: در جامعه‌ی علم عصب‌شناسی، سه هدف مشخص و عمده در نظر گرفته می‌شود که به اختصار به بیان هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

1. درک مغز انسان و نحوه‌ی عملکرد آن
2. فهم و توصیف شیوه‌ی عملکرد سیستم عصبی مرکزی، بالغ شدن و حفظ خود
3. درک اختلالات اعصاب و روان و تجزیه و تحلیل آن‌ها و کشف روش‌هایی برای درمان یا جلوگیری از آن‌ها

لازم به ذکر است که پیشرفت‌های فناوری همراه با علم و دانش بیشتر، منجر به پیشرفت‌های جدید در زمینه‌ی علم عصب‌شناسی شده است. پدیده‌ای که تا قبل از این به عنوان داستانی علمی تخیلی از آن یاد می‌شد. مردم چندان به اهمیت و ضرورت آن پی نبرده بودند اما اکنون به عنوان کانون تحقیقات علمی و مداخلات پزشکی مطرح می‌شود. از نظر تاریخی، علم عصب‌شناسی زیر مجموعه‌ی زیست‌شناسی به شمار می‌رود. امروزه عصب‌شناسی به عنوان یک علم میان رشته‌ای مطرح می‌شود که با علوم دیگر همچون روان‌شناسی، پزشکی، زبان‌شناسی، شیمی، مهندسی، فلسفه، ریاضی و حتی علوم رایانه پیوند خورده است.

مختصری از علم عصب‌شناسی:

مصریان باستان اعتقاد جالبی داشتند. آن‌ها بر این باور بودند که رگ اطلاعاتی افراد، قلب آن‌هاست. به همین دلیل وقتی بدن‌های مرده را مومیایی می‌کردند، مغز را جدا کرده و آن را دور می‌انداختند؛ اما قلب را درون خود می‌گذاشتند. مغز با توجه به هوش و عملکردی که داشت تا 1700 سال قبل از میلاد مورد توجه قرار نمی‌گرفت.

آلکیمون، دانشجوی‌ فیثاغورث که در حدود 500 سال قبل از میلاد می‌زیست، نوشته است: مغز انسان همان جایی است که ذهن در آن است و فرآیندهای فکری همان درک فرد از مغز می‌باشد. چندین سال بعد، بقراط هم ادعای او را تایید کرد و اعلام کرد مغز کرسی هوش است. بعد از این دو نفر، حدود چهار صد سال بعد هم ارسطو، فیلسوف و دانشمند شهیر یونانی این فرض را به چالش کشید. وی اعلام نمود که مغز انسان مکانیزم بدن برای سرد کردن خون است. قلب نیز جایگاه هوش می‌باشد. نظر ارسطو این بود که انسان‌ها نسبت به حیوانات رفتار عاقلانه‌تری دارند؛ چرا که مغزهای بزرگ‌تر، خون ما را خنک‌تر می‌کنند.

زمان خیلی زیادی گذشت و درک و برداشت‌های متفاوتی از مغز و کارکرد آن ارائه می‌شد؛ تا اینکه دانشمند، پزشک و آسیب‌شناس ایتالیایی، نخستین محقق بود که توانست درک معناداری از فیزیولوژی مغز ارائه بدهد. گولجی حتی با استفاده از نمک کرومات نقره‌ای نشان داد که هر یک از نورون‌ها به چه شکل می‌باشند. کولجی به خاطر کار و اکتشافات انقلابی خود جایزه‌ی فیزیولوژی و پزشکی دریافت کرد. همچنان زمان زیادی می‌گذشت و توصیفات خیلی زیادی در این باره ارائه شد تا اینکه پزشک و آنا‌تومیست فرانسوی، پیر پل پروکا هنگام کار با افرادی که دارای آسیب مغزی بودند نتیجه گرفت که مغز چندین ناحیه‌ی مستقل دارد که هر کدام از آن‌ها مسئول عملکردهای مختلف انسانی هستند.

اهمیت علم اعصاب:

علوم اعصاب از این جهت مهم است که روی بسیاری از عملکردهای انسانی تاثیرگذار است و به درک بهتر و جامع‌تر ما از شرایط معمول زندگی کمک می‌کند. فهم دقیق و درست از علم عصب‌شناسی می‌تواند با توسعه‌ی راهکارها و معرفی داروهایی به معالجه و پیشگیری از بیماری‌های‌های مربوط به اعصاب منجر شود و در بسیاری از موارد به سلامت ما کمک کند. شاید مایل باشد بدانید چه بیماری‌هایی ممکن است به دلیل اختلال در اعصاب گریبان‌گیر بشر شود؛ در این‌باره می‌توان به فهرست کوتاهی از بیماری‌ها شامل سندرم‌داون، اختلالات طیف اوتیسم، پیش‌فعالی، اعتیاد، اسکیز‌وفرنی، پارکینسون، تومورهای مغزی، صرع، سکته‌‌ی مغزی و اختلالات سیستم ایمنی مثل ام‌اس اشاره کرد.

عصب‌شناس کیست؟

به گفته‌ی عصب‌شناسی آکادمی آمریکا، عصب‌شناس یک پزشک بالینی است که در تشخیص، درمان و کنترل بیماری‌های سیستم عصبی متخصص است و در این حیطه تبحر دارد. یک عصب شناس برای تشخیص بیماری‌ها از نوار مغز، ام آر آی و سی‌تی‌اسکن استفاده می‌کند. عصب‌شناس همچنین می‌تواند در زمینه‌ی درمان اختلالات رشدی عصبی،‌ کنترل درد، ناتوانی در یادگیری و سایر بیماری‌های مزمن تخصص بگیرد. اگر شما یا یکی از عزیزان‌تان‌،فردی هستید که دچار اختلال عصبی بوده و به مراقبت مداوم نیاز دارید اولین کسی که باید به او مراجعه نمایید عصب‌شناس است. او فردی‌ست که می‌تواند اختلال عصبی شما را درمان کند و سپس به پزشک عمومی یا داخلی شما یا سایر کادر درمان مشاوره بدهد تا به کنترل وضعیت کلی سلامت‌تان کمک کند.

عصب‌شناس کیست

عصب‌شناس چه نوع بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟

یک عصب‌شناس به درمان اختلالات شایع عصبی می‌پردازد. اختلا‌لاتی از جمله سردرد، اختلالات خواب، صرع، لرز، آسیب مغزی نخاعی، سکته، تومور مغزی، بیماری آلزایمر، پارکینسون، ام اس و اختلالات عصب محیطی.

تفاوت عصب‌شناس با متخصص جراحی مغز و اعصاب:

عصب‌شناسی تخصصی در پزشکی است که روی درمان و تشخیص بیماری‌ها تمرکز می‌کند. بیماری‌هایی که مغز و سیستم عصبی، نخاع، رگ‌های خونی، اعصاب و عضلات را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. این بیماری‌ها توسط دو پزشک که در دو شاخه‌ی مرتبط هم تخصص دارند درمان می‌شوند؛ این دو پزشک عبارت هستند از:

• خدمات عصب‌شناسی
• جراحی مغز و اعصاب

هر دو متخصص، کار درمان بیمارانی را بر عهده دارند که دچار آسیب سیستم عصبی هستند؛ اما پزشک متخصص مغز و اعصاب در زمینه‌ی درمان افرادی که دچار آسیب مغزی، ستون فقرات، درد مزمن کمر و مسائل و مشکلاتی از این دست هستند، آموزش دیده است. گرچه این دو پزشک از نظر کنترل پزشکی هم‌پوشانی‌های قابل توجهی دارند اما تفاوت‌های چشم‌گیری بین این دو دیده می‌شود. عصب‌شناس جراحی انجام نمی‌دهد بلکه تمرکز او روی تشخیص بیماری عصبی است که به کنترل دقیق نیاز دارد یا اینکه می‌تواند از طریق دارو اصلاح شود. با این همه اگر علت بروز بیماری عصبی فیزیکی باشد و برای اصلاح بیماری نیاز به جراحی باشد، عصب‌شناس بیمار را به متخصص جراحی مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد.

شاخه‌های علم عصب‌شناسی:

شاید مایل باشید بدانید علم عصب‌شناسی چه زیر مجموعه‌های دیگری دارد و چه رشته‌هایی به آن مربوط می‌شود. در این مورد می‌توان به علوم زیر همراه با توضیحی کوتاه و مختصر اشاره کرد.

در حالی که عصب‌شناسان به طور معمول چندین جنبه از علم عصب‌شناسی را به شکل هم‌زمان با هم مطالعه می‌کنند، این علم بر اساس موضوعات پژوهش و حوزه‌های تحقیق به شاخه‌های زیر طبقه‌بندی شده است.

1-علم عصب‌شناسی رفتاری:

این علم بر روی مبانی فیزیولوژیکی رفتار تمرکز دارد و تلاش می‌کند این مسئله را درک نماید که مغز چگونه بر رفتار تاثیر می‌گذارد.

2-علم عصب‌شناسی سلولی:

این علم بر مطالعه‌ی شکل و خصوصیات سلول‌های عصبی که مغز و همچنین سیستم عصبی را تشکیل می‌دهند تمرکز دارد.

3-علم عصب‌شناسی عاطفی:

این علم رفتار نورون‌ها در ارتباط با احساست انسانی را تحلیل می‌کند و در این راه از تحقیقات و آزمایشات حیوانات هم استفاده می‌نماید.

4-علم عصب‌شناسی شناختی:

همان‌طور که از نامش هم پیداست، به بررسی و تحلیل عملکرد شناختی در انسان‌ها می‌پردازد. این شاخه از علم عصب‌شناسی در حقیقت از روان‌شناسی، زبان‌شناسی، علوم شناختی و علوم اعصاب به دست می‌آید. همچنین یک چارچوب کلی برای این علم وجود دارد. این علم شامل مدل‌سازی رفتاری، محا‌سباتی یا تجربی است.

5-علم عصب‌شناسی بالینی:

این علم به مطالعه‌ی اختلالات سیستم عصبی می‌پردازد.

6-علم عصب‌شناسی محاسباتی:

این علم سعی در درک این حقیقت دارد که  اطلاعات مغز چگونه محاسبه می‌شود. در این علم مطالعه روی عملکرد مغز صورت می‌گیرد و از روش‌هایی مانند شبیه‌سازی و تکنیک‌های پیشرفته در آن استفاده می‌شود.

7-علم عصب‌شناسی رشد:

این علم رشد سیستم عصبی در سطح سلولی را مورد تحقیق و مطالعه قرار می‌دهد.

8- علم عصب‌شناسی فرهنگی:

این علم در مورد اعتقادات و سایر تاثیرات فرهنگی مطالعه کرده و روی این موضوع که چگونه آن‌ها در طول زمان مغز و ژن‌ها را تشکیل داده‌اند مطالعه می‌کند.

9-علم عصب‌شناسی مو‌لکولی:

این علم در تلاش است تا درک کند که مو‌لکول‌های فردی چه تاثیری بر سیستم عصبی دارند.

10-مهندسی اعصاب:

تلاش برای درک بهتر، ترمیم و بهبود سیستم‌های عصبی با اعمال اصول و تکنیک‌های مهندسی هدف غایی این علم است.

11- نورو‌نفورماتیک:

این علم از داده‌های جمع آوری شده در همه‌ی زمینه‌های تحقیقات عصبی استفاده کرده و آن‌ها را تجزیه تحلیل می‌کند. این کار به مدل‌سازی پیشرفته، شبیه‌سازی داده‌ها و تجزیه تحلیل آن‌ها نیازمند است.

12-تصویربرداری عصبی:

این رشته به شکل انحصاری روی مغز متمرکز است و شاخه‌ای از رشته‌ی تصویربرداری پزشکی می‌باشد و برای تشخیص بیماری‌های مغزی، مطالعه‌ی مغز و  شناسایی نحوه‌ی واکنش مغز به فعالیت‌های مختلف به کار گرفته می‌شود.

13- عصب زبانی:

تلاش می‌کند تا مکانیسم‌های عصبی را که بر ادراک و درک و بیان زبان تاثیرگذار هستند، بررسی کند.

14-نورو‌فیزیولوژی:

این علم رابطه‌ی بین عملکردهای مغز و تاثیر آن بر قسمت‌های مختلف بدن را تجزیه تحلیل می‌کند.

15-دیرینه‌شناسی:

این علم فسیل‌های ماقبل تاریخ را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد تا از این طریق برای مطالعه‌ی تکامل و پیشرفت فرآیندهای مغز از آن‌ها کمک بگیرد.

16-علم عصب‌شناسی اجتماعی:

این علم تلاش می‌کند تا به این درک برسد که چگونه سیستم‌های بیولوژیکی در رفتار و تمایلات اجتماعی تاثیرگذار هستند.

17-علم عصب‌شناسی سیستم‌ها:

این علم از داده‌ها در سیستم عصبی مرکزی نقشه برداری می‌کند تا فرآیندها و عملکردهای مربوط به آن را بهتر درک کند. این علم از نتایج به دست آمده برای توضیح بهتر عملکردهای رفتاری استفاده می‌کند. در پایان چه خوب است تا از مشاغلی که به علم عصب‌شناسی مربوط می‌شود یادی کنیم تا اگر فردی به این رشته و زیر مجموعه‌های آن علاقه‌مند است بتواند به سهولت برای خویش تصمیم بگیرد. از آن‌جا که علم عصب‌شناسی یک رشته مطالعاتی میان رشته‌ای است، دانشجویان هنگام تحصیل در این حیطه یاد می‌گیرند تا دانش و مفاهیم را از رشته‌های دیگر استخراج کرده و برای حل مشکلات پیچیده از آن کمک بگیرند.

علم عصب‌شناسی

مشاغل علم عصب‌شناسی:

1. متخصص علوم اعصاب: یک عنوان کلی برای فردی است که سیستم عصبی را مطالعه می‌کند.
2. نورو‌آناتومیست: کسی که آناتومی سیستم عصبی را مورد سنجش و بررسی قرار می‌دهد.
3. نورو‌بایولوژیست: زیست شناسی عصبی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.
4. جراح اعصاب: این افراد معمولا پزشکانی هستند که جراحی حساس روی مغز، ستون فقرات و قسمت‌های دیگر سیستم عصبی مرکزی را انجام می‌دهند.
5. نورو‌لوژیست: پزشکانی هستند که اختلالات سیستم عصبی را تشخیص و درمان می‌کنند.
6. نورو‌پاتولوژیست: دانشمندان یا پزشکانی هستند که بیماری‌های سیستم عصبی را مطالعه می‌کنند.
7. نورو‌فیزیولوژیست: فیزیولوژی سیستم عصبی را مطالعه می‌کنند.
8. نورو‌سایکولوژیست: روانشنا‌سانی هستند که به مطالعه‌ی روابط بین مغز و رفتار بیماران و همچنین عملکرد شناختی آن‌ها توجه می‌کنند.

بقیه‌ی مشاغل به صورت لیست‌وار معرفی می‌شوند:

1. نورو‌رادیولوژیست
2. سایکو‌بایولوژیست
3. پرستار عصب‌شناسی
4. سایکو‌فیزیست
5. تکنسین الکترونورو‌دایستاگ

سخن آخر

این هم از معرفی حرفی که به علم عصب‌شناسی مربوط می‌شد برای آن دسته از افرادی که به کار کردن در این زمینه علاقه‌مند هستند. بحث مغز و علوم مربوط به آن به قدری گسترده و ژرف است که هر چه در این‌باره بگوییم کم گفته‌ایم و تنها قطره‌ای از این دریای عظیم و بی‌نهایت را بیان کرده‌ایم.