وقتی صحبت از حراست به میان می‌آید؛ بلافاصله فردی قوی و تنومند در ذهنمان نقش می‌بندد که می‌تواند در مقابل همه‌ی خطرات بایستد و جان مردم را از دست سارقان یا دیگر افرادی که در کمین مال مردم هستند نجات بدهد. اما شرایط همیشه به این شکل نیست. تصویری که در ذهن ما از حراست وجود دارد، ممکن است با واقعیت تطابقی نداشته باشد؛ چرا که در بعضی از سازمان‌ها افرادی را می‌بینیم که سن‌وسال بالایی دارند، مویی سفید کرده‌اند، دنیادیده و باتجربه هستند و به پاسداری و حراست از سازمانی مشغول‌اند. حال ممکن است سؤال ما این باشد که برای تصدی این شغل باید چه ویژگی‌هایی داشته باشیم و وظایف حراست چیست و سؤالات بی‌شماری از این‌ دست.

کنار ما باشید و لذت خواندن این مقاله متفاوت را از دست ندهید.

معنای واژه حراست

حراست در اصل به معنی پاسداری‌ و مراقبت‌ کردن است. از لحاظ عرفی این واژه به بخشی اطلاق می‌شود که در قلب یک نهاد یا سازمان وجود دارد و وظیفه محافظت از اجزای ریز و درشت مجموعه را در برابر خطرات کوچک و بزرگ و همچنین انواع انحرافات بر عهده دارد. در واقع می‌توان گفت: اصلی‌ترین وظیفه‌ی حراست مواظبت و مراقبت از سلامت سازمان است.

نیروهای حراست می‌توانند با ریزبینی، نکته‌سنجی و همچنین اقدام به‌موقع، تخلف‌ها و جرایمی را که ممکن است در سازمان رخ بدهد؛ شناسایی کرده و از آن‌ها جلوگیری نمایند. حراست در واقع چشم مدیر سازمان به شمار می‌رود و باتوجه‌به اطلاعاتی که از درون و بیرون مجموعه دارد، می‌تواند مشاور خوبی برای مدیر سازمان باشد.

صد البته باید گفت مسئولین حراست به شرطی می‌توانند در این امر موفق شوند که از علم و تخصص، روشن‌بینی و درایت خاصی برخوردار باشند. شاید در وهله‌ی اول تصور ما بر این باشد که حراست فقط وظیفه‌ی شناسایی و مبارزه با انواع و اقسام خطرات را بر عهده دارد؛ ولی در حقیقت این‌طور نیست و ماجرا فراتر این‌هاست. اکنون بر آنیم تا وظایف حراست را بر شمریم و در صورت نیاز به‌اختصار توضیح بدهیم.

وظایف حراست چیست؟

وظایف اصلی حراست چیست؟

1. حراست پشتیبان محکمی برای سلامت جامعه به شمار می‌رود و وجود آن در هر نهاد و سازمانی بسیار لازم و ضروری است.
2. مدیریت حراست برای رسیدن به اهداف سازمان یا مجموعه، وظایف خاصی را بر عهده دارد.
3. حراست، نقشی غیرقابل‌انکار در بروز تخلف‌ها بر عهده دارد.
4. حراست از انواع فساد در سیستم اداری جلوگیری می‌کند.
5. حراست به‌عنوان یک جایگاه حاکمیتی که در خدمت سیستم است، سلامت مدیر مجموعه را تضمین می‌نماید.
6. طبق دستورالعمل‌های مربوطه، حراست صلاحیت پرسنل را در پست‌های مدیریتی تعیین می‌کند.
7. حراست، وظیفه‌ی حفاظت از اسناد و مدارک طبقه‌بندی شده را به عهده دارد.
8. حراست به سطوح مدیریتی، مشاوره‌ی امنیتی ارائه می‌دهد و در این کار نقشی پررنگ بر عهده دارد.
9. حراست وظیفه‌ی طبقه‌بندی و کنترل تأسیسات و اماکن را بر عهده دارد.
10. حراست عوامل و عناصر ناراضی و شاکی را شناسایی می‌کند.
11. حراست وظیفه دارد تا از تحریکات ضدامنیتی پیشگیری کند.
12. حراست دستورالعمل‌های حفاظتی را تدوین می‌نماید.

مواظبت از سلامت سازمان و کارکنان آن

حراست، پشتوانه‌ای قوی و محکم برای سلامت جامعه‌ی اداری است. این جمله چه معنایی دارد؟ مواظبت از سلامت سازمان و کارکنان آن از وظایف اصلی و مهم حراست است. از آن جایی که هر مجموعه یا سازمان برای رسیدن به اهداف بزرگ خود به‌سلامت درونی و بیرونی نیازمند است و باید شرایطی امن و ایمن را تجربه کند، وجود حراست برای تحقق این امر بسیار لازم و ضروری است.

نحوه مواظبت

همان‌طور که می‌دانید سلامت هر مجموعه در طول زمان ممکن است همواره در معرض انواع آسیب‌ها و تهدیدهای درونی و بیرونی قرار بگیرد. برای حفظ سلامت شرکت و کارکنان آن نیازمند سیستمی هستیم که بادقت و تیزبینی بسیار زیاد در این باره عمل کند.

این امر مهم در چند مرحله خلاصه می‌شود:

• حراست باید از نفوذ آفت‌ها و عوامل تنش‌زا به داخل سیستم جلوگیری کند
• با تشخیص و شناخت خطرات و آفت‌های درونی، زمینه‌های سلامت سازمان و علاج به‌موقع را فراهم نماید؛

اهداف سازمان از حضور حراست

بنابراین می‌توان نتیجه‌گیری کرد که حضور حراست در عرصه‌ی فرایندهای سازمانی همواره در جهت دستیابی به دو هدف زیر بوده است:

اهداف کلان و راهبردی:

یعنی حفظ و ارتقای توان حفاظتی و امنیتی مجموعه به‌منظور پیشبرد اهداف.

اهداف عملیاتی:

مساعدت و همراهی مدیران با ارائه‌ی مشورت‌های مؤثر و اطلاع‌رسانی به‌موقع، انجام اقدام‌های مؤثر و اعمال نظارت‌ها جهت حفاظت کامل و همه‌جانبه از ایمنی و سلامت منابع سازمان.

ابعاد دیگری از وظایف حراست

شاید تصور ما این باشد که وظایف حراست فقط در سطور بالا خلاصه می‌شود اما واقعیت این نیست و شرح وظایف این مجموعه بیش از فاکتورهایی است که با هم مرور کردیم و در ادامه با ابعاد دیگری از وظایف حراست در یک مجموعه آشنا می‌شویم:

حراست به‌عنوان مشاور مدیریت:

حراست باتوجه‌به اشراف اطلاعاتی که دارد، باید مانند چشم مدیر در یک سازمان عمل کند؛ بنابراین می‌تواند مشاور بسیار خوبی برای مدیر سازمان محسوب شود. البته پر واضح است که افراد کارمند در پست حراست به شرطی می‌توانند در این کار موفق شوند که از درایت، تخصص، روشن‌بینی و علم کافی برخوردار باشند.

حفاظت از پرسنل:

وظیفه‌ی نیروی انسانی در یک مجموعه رسیدن به اهداف سازمانی است اما وظیفه‌ی حراست حفظ سلامت نیروی انسانی است.

احقاق حقوق کارمندان:

از نظر علم مدیریت، سازمانی می‌تواند موفقیت‌های روزافزون را تجربه کند که کارکنان شاد و راضی داشته باشد. آن‌ها باید انگیزه‌ی کافی برای ادامه‌ی فعالیت‌های خود در مجموعه را داشته باشند زیرا کارمند ناراضی و شاکی هیچ ابتکار و خلاقیتی نمی‌تواند به خرج بدهد؛ بنابراین چه خوب است که به منشأ این نارضایتی‌ها توجه شود و اگر حراست احتمال می‌دهد که پایه و اساس این عدم رضایت در سوءمدیریت مجموعه خلاصه می‌شود، اقدامات فوری صورت بگیرد.

بدیهی است حراست می‌تواند از این طریق خدمات ارزنده و قابل‌توجهی برای سازمان، مدیرعامل و کارکنان آن انجام دهد و به طریقی رضایت کارکنان را جلب نماید.

احقاق حقوق ارباب‌رجوع:

همه‌ی ما می‌دانیم که یکی از دلایل تأسیس ادارات، ارگان‌ها و سازمان‌ها ارائه‌ی خدمات به مردم است؛ بنابراین جلب رضایت مشتریان از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این جمله به این معنی است که تک‌تک افراد یک سازمان باید به‌گونه‌ای رفتار کنند تا همیشه خاطره‌ای خوش از خود در اذهان مردم به یادگار بگذارند.

شایسته‌سالاری:

به معنای انتخاب افراد شایسته و باصلاحیت است. طبق قانون، انتصاب مسئولین به پست‌های حساس و همچنین انتخاب مسئولین برای بخش‌های مختلف اداری باید از طریق دستگاه‌های مربوطه و بعد از تعیین صلاحیت توسط نهاد حراست صورت بگیرد.

راهکارهای حراست به‌منظور جلوگیری از وقوع تخلفات

حالا که به اینجای مقاله رسیدیم، شاید این سؤال در ذهن شما عزیزان به وجود بیاید که حراست به‌منظور جلوگیری از وقوع تخلفات چه راهکارهایی را می‌تواند صورت دهد؟

در این بخش این موارد را به‌صورت لیست‌وار ذکر می‌کنیم و در صورت نیاز آن‌ها را توضیح می‌دهیم:

• اول: حراست، نقش پیشگیری یا هشداردهنده در وقوع جرم را ایفا می‌کند.
• دوم: حراست، نقش اصلاح‌کننده یا درمان‌کننده را هم دراین‌بین بر عهده دارد.
• سوم: حراست نقش جداکننده از سیستم را نیز عهده‌دار است.

راهکارهای حراست به‌منظور جلوگیری از وقوع تخلفات

می‌توان گفت این وظیفه‌ی خطیر حراست از جهاتی شبیه به نهادهای درمانی و بهداشتی است. نهادهای درمانی هم ابتدا عوامل آلوده‌کننده را شناسایی می‌کنند تا بتوانند به مقابله با آن‌ها برخیزند. در مرحله‌ی بعد اگر احتمالاً کسی آلوده شد سعی می‌کنند تا او را درمان نمایند و در نهایت اگر دو روش قبلی هم مؤثر واقع نشد، تلاش می‌کنند تا عضو فاسد را از پیکر اجتماع جدا نمایند.

در یک سازمان بزرگ و یا در یک مجموعه، حراست چنین وظیفه‌ی خطیری را بر عهده دارد و در واقع می‌توان گفت باید مثل چشم و گوش سازمان عمل نماید. چگونه؟

چگونگی عملکرد

حراست چشم و گوش اعضای سازمان را روی دام‌ها و خطرات احتمالی که در کمین نشسته می‌گشاید و افراد مجموعه را هوشیار و آگاه می‌نماید. با این کار در واقع از خسارت‌های مالی که قطعاً هزینه‌های سنگینی را بر سازمان تحمیل خواهد کرد جلوگیری کرده و از طرف دیگر هم جلوی انتشار تخلفات را در بین کارکنان سازمان می‌گیرد. یکی دیگر از مسئولیت‌های بزرگ حراست جلوگیری از بروز انواع فساد اداری است.

حال که به پایان مقاله نزدیک می‌شویم شاید این سؤال مهم در اذهان خوانندگان عزیز به وجود بیاید که منشور اخلاقی و حقوقی حراست چیست و آن‌ها باید به چه اصول و ضوابطی پایدار باشند تا بتوانند وظایف خود را به بهترین شکل انجام بدهند و از مسئولیت‌های خود شانه خالی نکنند. با ما همراه باشید تا با هم این اصول را مرور کنیم و به‌صورت لیست‌وار توضیح بدهیم.

منشور اخلاقی و سازمانی حراست

1. عمل به دین مبین اسلام و احکام و موازین آن
2. ترویج فرهنگ مسئولیت‌پذیری و رعایت قوانین و مقررات، قانون‌مداری و قانون‌گرایی و تعمیم آن در سازمان
3. تلاش و کوشش جهت تأمین امنیت شغلی مدیران و کارکنان سازمان
4. رعایت اصل تکریم و تحریم ارباب‌رجوع
5. تلاش جهت حفظ آبروی افراد سازمان و رعایت حریم خصوصی آن‌ها
6. کوشش در جهت استقرار شایسته‌سالاری باتکیه‌بر شناسایی و معرفی کارکنان متخصص و متعهد
7. همکاری و تعامل با مدیران جهت تحقق اهداف سازمانی
8. تلاش سخت‌کوش‌اند و مجدانه در شناسایی و پیشگیری از آسیب‌های سازمان
9. شناسایی مجرمان، متخلفان و قانون‌گریزان و برخورد مناسب و قانونی با آن‌ها
10. برنامه‌ریزی متناسب با فناوری‌های روز و بهره‌مندی از نگرشی کلان
11. توجه و دقت لازم به سه اصل بسیار مهم: دقت، سرعت و صحت در نقد و بررسی گزارش‌های رسیده و اطلاع‌رسانی به‌موقع
12. اهتمام جهت تحقق‌بخشیدن به سه شعار اساسی: حراست اثرگذار، تصمیم‌گیرنده و پاسخ‌گو
13. انجام مأموریت‌های محوله از طرف سازمان