پارادایم چیست؟

وقتی سوال از چیستی پارادایم به میان می‌آید، باید طوری آن را بیان کرد که مخاطب به راحتی مفهوم آن را درک کند؛ پارادایم در واقع یک مفهوم و چهارچوب ذهنی است که هر فردی رفتار و عادت‌های خود را از آن الگو برداری می‌کند و طبق آن نیز عمل می‌کند. پاردایم‌ها معمولا طبق یک روند منطقی رخ می‌دهند، ولی آن قدر به روش‌های مختلف در جامعه تکرار می‌شوند که به سرعت به عنوان بدیهیات شناخته می‌شوند؛ از این رو تعداد بسیاری از پارادایم‌ها ناکار آمد به نظر آمده و فقط مانع دیده شدن فرصت‌های جدید می‌شوند؛ به عبارت دیگر پارادایم (paradigm) ‌به معنای الگو و طرح است که یکی از علوم جدید در حوزه جامعه شناسی و دیگر علوم وابسته است.

مفهوم کلی پارادایم

اصولی است که محدوده‌ای را برای فرد فرد یک جامعه مشخص می‌کند که در صورت تبعیت از پارادایم حاکم، به نوعی نشانگر از موفقیت فرد در حوزه مربوطه است؛ یعنی وقتی یک پارادایم در جامعه شکل می‌گیرد، پیروی نکردن از آن باعث طرد شدن فرد از جامعه می‌شود و یا اینکه از فرد به عنوان شخصی هنجار شکن یاد می‌کنند.

توماس کوهن یکی از فیلسوف‌های غربی است که در مورد پارادایم می‌گوید: چیزی است که اعضای یک جامعه علمی با هم و هرکدام در آن سهیم هستند و تمامی پذیرفته‌های کارگزاران یک رشته علمی را شامل می‌شود و بستری فراهم می‌کند که اندیشمندان در آن محدوده برای حل کردن مسائل علمی استدلال می‌کنند.

چند مثال برای درک بهتر پارادایم

• در گذشته شرکت آمازون گفت که می‌خواهد بزرگترین کتاب فروشی جهان شود، آن هم به صورت آنلاین که هنوز میان مردم جا نیفتاده بود؛ در آن زمان این شرکت در میان رقبای سنتی خود مورد تمسخر واقع شد، اما چرا؟ چون این پارادایم در ذهن همه این طور شکل گرفته بود که تنها راه فروش کتاب، فروش سنتی است و فروش آنلاین کاری نامعقول است، اما آمازون این پارادایم را تغییر داد و باعث تغییر در سرنوشت کسب و کارهای سنتی شد.
• فرض کنید برای خود یک گوشی همراه smart که ساخت چین است می‌خرید و بعد از مدتی متوجه ایراداتی در آن می‌شوید؛ مثلا باتری آن زود خالی می‌شود و کیفیت صدای مطلوبی ندارد. سپس چندی بعد آن گوشی را فروخته و یک گوشی Huawei که آن هم ساخت چین است می‌خرید، اما باز هم می‌بینید این گوشی همراه، دارای ضعف‌هایی چون آنتن دهی ضعیف است، بار دیگر این گوشی را فروخته و نه تنها از دو خرید گذشته خود درس نگرفته‌اید بلکه مجدد تصمیم می‌گیرید گوشی خود را تعویض کنید واین بار یک گوشی شیائومی که آن هم ساخت چین است خریداری می‌کنید؛ در چنین شرایطی، این پارادایم در ذهن شکل می‌گیرد که از چین نمی‌توان انتظار یک گوشی تمام عیار را داشت؛ اکنون اگر آدم زرنگی باشید بعد از سه بار اشتباه در تصمیم گیری، گوشی‌های چینی را تحریم می‌کنید. برعکس این قضیه نیز صادق است؛ مثلا شما یک گوشی آیفون خریداری می‌کنید و می‌بینید که هیچ مشکلی ندارد و زمانی که از شرکت اپل چند بار خرید می‌کنید، این پارادایم در ذهن شما شکل می‌گیرد که گوشی‌های اپل کیفیت بالایی دارد. اکنون اگر یکی از اطرافیان شما نسبت به گوشی‌های همراه اپل احساس نارضایتی کند نظر او را به راحتی قبول نخواهید کرد.
• مثالی دیگر که مربوط به گارانتی محصولات دیجیتالی می‌شود و پارادایم‌های مختلفی در ذهن شکل می‌گیرد. فرض کنید یک وسیله برقی یا دیجیتالی خریداری کرده‌اید و مقدار 100 هزار تومان در زمان خرید برای گارانتی آن هزینه اضافی پرداخت کرده‌اید، حال که کالای شما خراب شده و به شرکت گارانتی محصول مراجعه می‌کنید متوجه می‌شوید آنقدر شرایط سختی پیش روی شما گذاشته‌اند که شاید به این سادگی نتوانید از خدمات گارانتی استفاده کنید و یا احتمال برخورداری از آن برای شما بسیار ضعیف است. اگر داد و ستد با شرکت‌های گارانتی چند سال به طول بیانجامد، این پارادایم در ذهن شکل می‌گیرد که خرید یک محصول بدون گارانتی به مراتب می‌تواند مقرون به صرفه‌تر باشد.

آیا می‌توان پارادایم‌ها را تغییر داد؟

بله این کار امکان پذیر است، اما اگر شما می‌خواهید پاردایم دنیای اطراف خود را تغییر بدهید باید فردی جسور و شجاع باشید؛ مانند تمام کسانی که با خلق نوآوری‌های جدید پارادایم‌های جهان اطراف خود را تغییر دادند. اگر امروز شما صاحب کسب و کاری هستید و ایده‌های جدیدی دارید باید دیدگاه خود را نسبت به جهان اطراف تغییر دهید و برخلاف دیگران عمل کنید. در طول مسیر شاید افراد بسیاری شما را سرزنش و حتی مسخره کنند، اما شما نباید دست از تلاش خود بردارید و حتما به موفقیت خواهید رسید.

آیا پارادایم همان نظریه (تئوری) است؟

خیر این دو کاملا با هم تفاوت دارند، زیرا پارادایم از طرز تفکرهای اشتباه و بی‌اساس به وجود می‌آید، اما نظریه به وسیله تحقیق و آزمایش به دست می‌آید و حاصل یک بررسی علمی است و تا زمانی که دچار تناقض نشده، مورد پذیرش همه مردم است برخلاف پارادایم، با وجود این که مورد پذیرش اکثر مردم است ولی پایه و اساسی ندارد و مانند نظریه‌ها قابل اثبات نیست.

آیا شکل گیری پارادایم‌های مختلف، تحت تاثیر تجربه‌های مختلف قرار می‌گیرد؟

بله شاید توضیح در قالب یک مثال درک بهتری را ایجاد کند؛ از این رو فرض کنید دوستی دارید که بعد ازچند سال زندگی در کشور دیگری به دیدن شما می‌آید و از شرایط زندگی در آن جا برای شما می‌گوید، مثلا می‌گوید در آنجا اثری از گرانی نیست و تمامی محصولات با نهایت کیفیت و بهترین خدمات پس از فروش به مشتریان عرضه می‌شود؛ در همین زمان یک پارادایم مثبت در ذهن شما از آن کشور شکل می‌گیرد؛ در واقع شما آن کشور را ندیده‌اید بلکه تجربه دوست شما باعث تغییر در نگرش شما شده است. به همین راحتی پارادایم‌های مختلف در ذهن شکل می‌گیرد.

در کشور ما اکثر سازمان‌ها و کسب و کار‌ها شیوه‌ی سنتی را برمی‌گزینند و هنوز تفکر قدیمی بر سیستم‌های درآمد زایی حاکم است. اگر می‌خواهید کسب و کارهای قدیمی را به کسب و کارهای نوین تبدیل کنید، در ابتدا باید اقدامی در جهت تغییر پارادایم‌ها انجام دهید و به مرور ایده خود را عملی کنید. بدانید که در بسیاری از کشورها هر کدام از سیستم‌ها که در جهت تغییر پارادایم‌ها تلاش کردند و بعد ایده خود را به مردم نشان دادند بسیار موفق شده‌اند و اکنون در سطح جهانی فعالیت می‌کنند. آن‌ها بر این عقیده بودند که انسان با توجه به روحیاتش تغییر را در ابتدا نمی‌پذیرد و نسبت به آن عکس العمل مثبتی نشان نمی‌دهد، اما اگر همان تغییر در ذهن افراد به آرامی صورت بگیرد خواهید دید که در عالم خارج از ذهن چطور از ایده شما که متناسب با تغییر ذهنی آن‌ها است، استقبال می‌کنند و این همان شکل گیری پارادایم‌ها است که از اول مبحث به آن پرداختیم.

دانلود PDF تاثیر تغییر پاردایم در رونق کسب و کار

دانلود پاورپوینت تاثیر تغییر پاردایم در رونق کسب و کار