موفقیت‌های عظیم، به ایده‌های خلاقانه وابسته‌اند‌. این طور بگویم که هر چقدر خلاق‌تر، اطمینان بیشتر برای موفقیت. هر زمان که حرف از خلاقیت به میدان می‌آید، افراد فکر می کنند که چقدر خلق یک ایده خلاقانه می‌تواند سخت و ناممکن باشد؛ اما شما می‌توانید از مشکلات خود ایده بگیرید. مانند گرت کمپ که پس از تاخیر در چندین مصاحبه کاری به علت دیر آمدن تاکسی، اوبر را خلق کرد و یا مربی ورزشی که به دلیل سنگین بودن کفش‌های دوندگی ورزشکاران خود، یکی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های دنیا، نایکی را آفرید…

با توجه به قدرت خرید عموم مردم و شرایط بد اقتصادی، شاید نتوان یکی از محصولات اورجینال برند نایکی را اعم از کفش‌های ورزشی، تیشرت ورزشی، شلوار ورزشی و… خریداری نمود؛ اما حتی اگر از لباس‌های ورزشی ارزان قیمت استفاده می‌کنید، حتما با نایکی آشنایی دارید؛ چرا که این برند محبوب و معروف دنیای پوشاک، در همه جا حتی روی جوراب‌های سه جفت ده تومان هم دیده می‌شود. شاید کمتر کسی پیدا شود که با لوگو و شعار معروف این برند یعنی «Just Do It» آشنایی نداشته باشد.

این مسئله شهرت خارج وصف و محبوبیت جهانی نایکی را نشان می‌دهد. شاید تنها سه یا چهار کمپانی در دنیای کسب و کار و تجارت به پای شهرت و محبوبیت جهانی آن می‌رسند.

Just Do It

اما چرا و چگونه؟ در پاسخ تنها می‌توانم بگویم که با ما همراه باشید تا تاریخچه نایکی را با هم بررسی کنیم.

مروری بر تاریخچه کمپانی نایکی

نایکی از عظیم‌ترین شرکت‌‌های آمریکایی چندملیتی در زمینه‌ی‌ تولید پوشاک است. این شرکت در تاریخ ۲۵ ژانویه ۱۹۶۴ و با نام Blue Ribbon Sports توسط بیل بُوِرمن و فیل نایت تاسیس شد. البته این نام هفت سال بعد و در تاریخ ۳۰ می ۱۹۷۱ به نایکی (Nike) تغییر یافت. این نام به تلفظ نایک هم مشهور است.

در حال حاضر دفتر مرکزی این شرکت در شهر بیورتون ایالت اورگان آمریکا قرار دارد و مارک پارکر مدیرعامل اجرایی کنونی آن است.

چه شد که نایکی به وجود آمد؟

متولدین دهه هفتاد و هشتاد میلادی، خوب به یاد دارند که کفش محبوب در فوتبال، قطع به یقین کفش‌های Tiger بوده است. این کفش‌ها که زادگاهشان سرزمین آفتاب بوده، پایه‌های کمپانی نایکی را در خاک آمریکا نهاد.

داستان از این قرار است که فیل نایت، در طول سفری که در سال ۱۹۶۳ به ژاپن داشت از شرکت سازنده‌ٔ کفش‌‌های Tiger دیدن کرد.‌ این شرکت مایل بود تا محصولات خود را به دوندگان آمریکایی بفروشد؛ بنابراین نایت هم که تحت تاثیر کیفیت و قیمت ارزان این محصول قرار گرفته بود، نمونه‌هایی از این کفش‌‌ها را برای تنها شخصی که به او اعتماد داشت یعنی بیل بُوِرمن (مربی سابق فیل نایت در دانشگاه اورگان) ارسال کرد.

بیل بُوٍرمن از جمله مربیان سختگیری بود که به کفش دوندگان خود بسیار اهمیت می‌داد. چندین بار برای کارخانجات مختلف کفش‌سازی، نصیحت‌هایی را در زمینه تولید کفش‌های باکیفیت کرده بود؛ اما کو گوش شنوا؟ به همین علت به گاراژ شخصی خودش رفت و نمونه کفش‌‌های موجود در بازار را به یک کفش سبک‌ و راحت‌ برای دوندگانش تبدیل نمود.

برگردیم بر سر اصل مطلب؛ بُوِرمن تحت تاثیر کفش‌‌هایی که نایت برای او از ژاپن فرستاده بود، قرار گرفت. این دو  تصمیم گرفتند که کفش‌‌های Tiger را وارد آمریکا کنند. در نهایت در سال ۱۹۶۴ شرکت Blue Ribbon Sports یا همان نایکی خودمان، با سرمایه‌‌گذاری استاد و شاگرد و به مبلغ ۵۰۰ دلار از طرف هر کدام راه‌اندازی شد. در سال‌‌های بعد نایت، کفش‌‌هایی که از ژاپن وارد می‌‌کردند را پشت وانت خود می‌‌گذاشت و برای فروش به میادین مسابقات دو و میدانی می‌‌برد.

حال که تاسیس شرکت و راه‌اندازی کسب و کار به خیر و خوشی گذشته، حال نوبت به پیشرفت و ارتقا می‌رسد.

پیشرفت و ارتقا

بُوِرمن و نایت بعد از فروش خوبی که پشت سر گذاشته بودند، تصمیم گرفتند تا طراحی کفش‌‌های Tiger را تغییر بدهند. اما داستان تلخ تغییر طراحی کفش‌های Tiger از کجا سرچشمه گرفته بود؟

قضیه از این قرار است که یکی از دوندگان دوی ماراتن دانشگاه اورگان یعنی کنی مور (Kenny Moore) یکی از این کفش‌‌ها را برای شرکت در مسابقه به پا کرد. در طول این مسابقه و درنتیجه‌ٔ قدم اشتباهی که دونده برداشته بود، میخی که در ته کفش بود به پای کنی مور ضربه وارد کرد و باعث شکستگی استخوان پای وی شد. در واقع شرکت Blue Ribbon Sports این کفش را به اشتباه و به‌ عنوان کفش مخصوص دویدن فروخته بود. بُوِرمن کفش‌‌های کنی مور را مورد بررسی قرار داد و متوجه شد که این کفش‌‌ها در قسمت پاشنه و جلوی کفش دارای اسفنج هستند اما در قسمت قوس کفش هیچ‌ چیزی قرار نگرفته است.

حادثه‌ای تلخ و سرانجامی شیرین

این حادثه تلخ به سرانجام شیرین و دلچسبی رسید؛ چرا که این آغازی بود برای طراحی یکی از ماندگارترین کفش‌های نایک توسط بیل بُوِرمن.

بُوِرمن طراحی این کفش را تغییر داد. او قسمت‌‌های داخلی کف کفش را با بالشتک‌‌های نرم پر کرد. قسمت جلو و بالای پاشنه‌ی کفش اسفنج نرم گذاشت. برای قسمت میانی آن از اسفنج سفت استفاده کرد و در نهایت در قسمت زیرین آن لاستیک سفت قرار داد. او در سال ۱۹۶۵ این نمونه طرح را برای سازندگان کفش‌‌های Tiger ارسال کرد. درست یک ماه بعد آن‌‌ها موافقت خودشان را با طرح بُوِرمن اعلام کردند. آن‌‌ها طراحی بُوِرمن را مقداری تغییر دادند تا فشار کمتری به تاندون‌‌های پا وارد شود. در تابستان همان سال شکستگی پای کنی مور بهبود پیدا کرد و او با کفش‌های جدید بُوِرمن به دوندگی ادامه داد.

Nike Cortez

شرکت Tiger در سال ۱۹۶۷ این مدل از کفش‌‌ها را با نام Tiger Cortez و به‌ عنوان بهترین و راحت‌‌ترین کفش‌‌ها برای دویدن در مسیر طولانی به همگان معرفی کرد. آن‌‌ها همچنین اعلام کردند که این کفش‌‌ها به دلیل پاشنه‌ی نرمی که دارند، می‌توانند ضربه‌ٔ حاصل از قدم برداشتن را جذب کنند. مشتری‌‌ها از این مدل کفش بسیار استقبال کردند.

تغییر نام

بُوِرمن و نایت پس از موفقیت بزرگی که کسب کرده بودند، به فکر آن افتادند تا از زیر سایه کمپانی ژاپنی بیرون بیایند. قدم اول تغییر نام شرکت از اسم Blue Ribbon Sports به Nike بود. سپس این مدل از کفش‌‌ها را با طراحی جدید ارائه داده و نام آن را Nike Cortez گذاشتند. این کفش تبدیل به یکی از پرفروش‌‌ترین محصولات تاریخ شرکت نایکی شد و تا امروز به‌عنوان یکی از طراحی‌‌های نمادین این شرکت باقی مانده است.

مدل Cortez اولین طراحی بُوِرمن بود که تبدیل به سبک‌ترین کفش ورزشی مخصوص دویدن شد؛ اما طبق روال زندگی تمامی افراد موفق در جهان، اولین قرار نیست آخرین و یا بزرگ‌ترین موفقیت‌مان باشد. پس بیل بُوِرمن خلاق همچنان به فکر بهبود  کفش‌‌های مخصوص دوندگی بود. آنچه وی می‌خواست این بود که  کفشی را طراحی کند که نیازی به استفاده از میخ‌های فلزی نداشته باشد. این مسئله سبب می‌شد تا کفش‌های سبک‌تری تولید شوند. اما این ایده چگونه به ذهن خلاق بُوِرمن رسید؟

ایده‌ای ناب

صبح یکی از روزها و هنگام صرف صبحانه،  در حالی‌که مشغول ریختن شربت روی شیرینی وافل خود بود، این ایده را از ذهن خود دریافت نمود.

اولین کفش مون شو نایکی

او به این نتیجه رسید که از دستگاه وافل‌‌پزی همسرش می‌تواند برای شکل دادن کفی کفش استفاده کند. او بلافاصله ایده‌ٔ خود را عملی کرد و فوم مخصوص کفی کفش را داخل دستگاه گذاشت؛ اما در اولین تلاش خود ناموفق بود چون فراموش کرد تا دستگاه را چرب کند. بالاخره ایده جدید بُوِرمن از دستگاه وافل‌‌پزی همسرش بیرون آمد و موفقیت بزرگ دیگری را برای نایکی رقم زد. این کفش‌ها در سال ۱۹۷۲ با نام Moon Shoe شناخته شد. دلیل نام‌ گذاری آن هم این بود که ردپایی که از کف این کفش به جای می‌ماند شبیه به آثار به جا مانده از ردپای فضانوردان در سطح ماه است. بُوِرمن طراحی این مدل را کمی توسعه داد و بار دیگر در سال ۱۹۷۴ با نام Waffle Trainer شناخته شد.

Waffle Trainer

طرح‌های تینکر هتفیلد

در سال ۱۹۸۷ خط تولیدی کفشی توسط نایکی با نام Nike Air Max راه‌اندازی شد. این مدل از کفش‌ها توسط تینکر هتفیلد طراحی می‌شد.

وی بسیاری از کفش‌‌های بسکتبال ایر جردن را نیز طراحی کرده است. در طراحی پاشنه‌ٔ این مدل کفش‌‌ها از کپسول‌‌های بزرگ هوا استفاده شده  که از بیرون هم قابل مشاهده هستند. این مدل از کفش‌‌ها نیز خیلی زود در میان مصرف‌ کنندگان به محبوبیت رسیدند.

Nike Air Max

زیرمجموعه‌های نایکی

بیل بُوِرمن و فیل نایت شرکتی را گسترش دادند که در سال ۲۰۱۲ ارزش آن بیش از ۲۴۰ میلیارد دلار اعلام شده است. این برند دارای زیر مجموعه‌‌هایی از جمله کانورس (تولید کننده کفش‌های آل‌استار) و همچنین هارلی اینترنشنال است. این روزها شرکت نایکی بیش از ۴۴ هزار کارمند در سراسر دنیا دارد و علاوه‌ بر کفش‌، محصولات ورزشی دیگری نیز تولید می‌کند.

مرد اول نایکی

اگر بخواهیم مرد اول نایکی را معرفی کنیم، نامی به جز بیل بُوِرمن بر سر زبانمان نخواهد آمد. طراحی‌های وی در زمان شروع شرکت نایکی آن را منحصر به فرد، در دوران افول نجات‌بخش و در اوقات موفقیت باعث ارتقای بیشتر و پیشرفت نایکی شده است.

موفقیت‌های بی‌شمار نایکی

این شرکت با لوگوی ساده و شعار معروفش یعنی «فقط انجام بده»، محصولات ورزشی زیادی را برای خانم‌‌ها و آقایان تولید کرده است. این شرکت حامی مالی ورزشکاران بزرگی در سراسر جهان است. همچنین انجمن‌‌های بزرگ ورزشی مانند NFL و NBA و رویدادهای ورزشی بزرگ مانند المپیک را حمایت می‌کند. از دیگر عوامل موفقیت این برند می‌توان به همکاری با ستارگان دنیای ورزش از سال ۱۹۸۰ تا به امروز اشاره کرد. مایکل جردن، ستاره بی‌چون و چرای دنیای ورزش و بسکتبال، یکی از اولین و محبوب‌‌ترین حامیان این برند بود. او همکاری خودش را با نایکی ادامه داد و خط تولید کفش‌‌هایی با نام ایر جردن را راه‌اندازی کرد.

نایکی با فرصت طلبی‌های فیل نایت و نبوغ بیل بُوِرمن به جایگاهی دست یافته که بسیاری از کمپانی‌های موفق در سراسر دنیا، حسرت آن را به دل دارند.

مروری کوتاه بر زندگینامه بیل بُوِرمن

زندگینامه بیل بُوِرمن

بیل بُوِرمن در تاریخ ۱۹ فوریه سال ۱۹۱۱ در شهر پورتلند در ایالت اورگان چشم به جهان گشود. علاقه وی به ورزش فوتبال وصف نشدنی بود. وی در سال ۱۹۲۹ برای تحصیل در رشته‌ٔ روزنامه‌‌نگاری وارد دانشگاه شد و بعد از فارغ‌التحصیلی به یاد گرفتن بیولوژی و مربی‌‌گری فوتبال در دبیرستان فرانکلین پرداخت. او در سال ۱۹۳۵ به شهر مدفورد نقل مکان کرد و مربی‌گری تیم فوتبال را آغاز کرد. بیل بُوِرمن در سال ۱۹۳۶ با باربارا یانگ ازدواج کرد و صاحب ۳ فرزند پسر شد.

افتخارات ورزشی

افتخار با نام بیل بُوِرمن اعتبار یافته است. وی در طول ۲۴ سالی که مربی ورزشی دانشگاه اورگان بود، توانست افتخاراتی از جمله‌ ۳۱ ورزشکار راه یافته به المپیک، ۱۲ ورزشکار دارنده‌ی رکورد و ۲۲ قهرمان انجمن ملی ورزش دانشگاهی اشاره کرد.

همانطور که در بالا اشاره کردیم، بیل بُوِرمن در اواخر دهه‌ ۵۰ میلادی از کیفیت کفش‌‌های مخصوص دوندگی که از چرم و آهن تهیه می‌شدند، ناراضی بود. وی پیرو همین معضل به وجود آماده، سعی نمود تا با نامه نگاری‌های بسیار به شرکت‌های تولید کننده کفش، آن‌ها را به تغییر و تحول در ساخت کفش‌های مخصوص دوندگی دعوت نماید اما بی‌فایده بود.

بیل خود به دست کار شد و به ساخت کفش‌های سبک وزن برای دوندگانش رو آورد. وی معتقد بود که کفش‌های دوندگی باید سه ویژگی را دارا باشند:

• سبک
• راحت
• بادوام.

او برای شروع تمامی کفش‌های تولید شده توسط شرکت‌های گوناگون را شکافت و مورد بررسی قرار داد. سپس با استفاده از صفحات فلزی و پلاستیکی، رویه‌‌های متنوعی به وجود آورد. در نهایت یک سازنده‌ی کفش به او نشان داد که چگونه بتواند الگوهای کفش را طراحی کرده و بسازد.

فیل نایت، شاگرد بیل بورمن

فیل نایت که از شاگردان بیل بُوِرمن بود. اولین فردی که کفش‌های او را امتحان نمود. فیل نایت بعدها در مصاحبه‌ای در این باره گفت: «بُوِرمن اولین کفش‌‌های دست‌‌ساز خود را برای من آماده کرد. نه به این دلیل که من یکی از بهترین دوندگان تیم ورزشی او بودم؛ بلکه به این دلیل که فکر می‌‌کرد امتحان کردن روی من ریسک کمتری دارد.»

بُوِرمن در سال ۱۹۵۸ یک رژیم غذایی و ورزشی برای نایت تهیه کرد و در پایان نوشت: «اگر یک جفت کفش با کفی مناسب داری برای من بفرست. من تا شروع مدارس آن‌ها را آماده خواهم کرد.» نایت کفش‌‌های خودش را برای او فرستاد و بُوِرمن آن‌‌ها را با توجه به سایز پای نایت آماده کرد. در نهایت نایت از کفش‌‌ها برای تمرین‌‌های ورزشی استفاده کرد؛ اما زیاد آن‌ها را نپوشید.

کفش‌هلیی جادویی

داستان جالبی که در مورد کفش‌های جادویی بُوِرمن وجود دارد این است که آوتیس دیویس از دوستان فیل نایت، زمانی که کیفیت ساخت کفش‌های نایت را مشاهده می‌کند، به قدری از آن‌ها خوشش می‌آید که پس از امتحان، دیگر به نایت باز نمی‌گرداند. دیویس با همان کفش‌هایی که به زور از نایت گرفته، در مسابقات دوی ۴۰۰ متر المپیک سال ۱۹۶۰ شرکت نموده و مدال طلا را برای خود به ارمغان می‌آورد!

بیل بُوِرمن فعالیت‌‌های خودش در زمینه تحول کفش‌های دو را ادامه داد و با کشیدن و اندازه‌‌گیری کردن سایز پای شاگردانش برای آن‌ها کفش‌های دست‌‌ساز تهیه کرد. او برای ساختن این کفش‌ها از مواد متنوعی مانند چرم کانگورو، پارچه‌ی مخمل، پوست مار و پوست ماهی استفاده کرد تا بتواند به وزن و خاصیت ارتجاعی مورد نظر خود برسد.

پیدا کردن شریک

در سال ۱۹۶۰ او نامه‌‌ای به شرکت پورتلند نوشت و از آن‌ها درخواست کرد تا برای ساختن میخ کفش برای او آهن بفرستند. او در نامه‌ی خود نوشت: «بیشتر کفش ‌سازان آمریکایی علاقه‌‌ای به ایده‌‌های ما برای ساختن کفش ندارند. در حال حاضر کفش‌‌های آلمانی بهترین کفش‌های موجود در بازار هستند؛ اما آن‌‌ها هم لایه‌ی زیرین مناسبی ندارند. من معتقدم که کفش‌‌های من بهترین کفش‌‌های موجود در دنیا هستند و به دنبال شخصی هستم که در ساختن آن‌‌ها با من همکاری کند.»

نیازی به پاسخ شرکت پورتلند به بیل بُوِرمن نبود؛ چرا که او شریک و همکار خود را در همان دوران پیدا کرد. او با فیل نایت تا سال‌های زیادی همکاری داشت تا اینکه بیل بُوِرمن در سال ۱۹۹۹ و در سن ۸۸ سالگی درگذشت.

مروری کوتاه بر زندگینامه فیل نایت

زندگینامه فیل نایت

فیل نایت در تاریخ ۲۴ فوریه سال ۱۹۳۸ در شهر پورتلند در ایالت اورگان به دنیا آمد. پدر او وکیل بود و در صنعت چاپ روزنامه فعالیت می‌کرد. دیدگاه پدر وی راجع به آینده فرزندش بسیار صحیح و کارساز بود. پدر فیل از دادن یک شغل تابستانی به او در نشریه خودش امتناع کرد و معتقد بود که فیل خودش باید شغل مورد علاقه‌‌اش را پیدا کند. بنابراین فیل به نشریه‌ای که رقیب پدرش بود رفت و در شیفت شب این نشریه مشغول به کار شد. او هر روز جدول امتیازبندی مسابقات ورزشی را تهیه می‌کرد و مسیر ۱۱ کیلومتری تا خانه‌‌شان را می‌‌دوید.

تحصیلات

نایت تحصیلات خودش را در دانشگاه اورگان ادامه داد و در سال ۱۹۵۹ در رشته‌ی روزنامه‌ نگاری از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. او سپس وارد ارتش شد و به مدت ۱ سال در آنجا خدمت کرد. پس از آن در دوره‌ٔ کسب‌ و کار دانشکده‌ٔ تحصیلات تکمیلی استنفورد ثبت‌نام کرد. او در این کلاس‌‌ها متوجه شد که علاوه ‌بر ورزش به کارآفرینی نیز علاقه‌ٔ زیادی دارد. او تحصیلات خود را ادامه داد و در سال ۱۹۶۲ با مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌ی مدیریت کسب‌ و‌ کار فارغ‌ التحصیل شد.  فیل نایت را می‌توان از معدود کارآفرینانی نام برد که در زمینه کاری خودش تحصیل نموده است!

فیل نایت در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که می‌‌خواهد از ریاست نایک کناره‌‌گیری کند و آن را به مدیر عامل شرکت یعنی مارک پارکر بسپارد. او تا ۱ سال بعد نیز در تصمیم‌ گیری‌‌های شرکت دخالت داشت و در سال ۲۰۱۶ بازنشسته شد.

داستان طراحی برند نایکی

طراحی لوگوی نایکی توسط دانشجویی به نام کارولین دیویسون انجام شد. وی در ازای دریافت ۳۵ دلار، لوگوی نایکی را طراحی نمود! بله تنها ۳۵ دلار…

وی دانشجوی رشته گرافیک در دانشگاه پورتلند بود. فیل نایت که در دانشگاه پورتلند شاغل بود، گاهی اوقات برای رسم نمودار در امور حسابرسی خود از کارولین کمک می‌‌گرفت. این بار فیل نایت به سراغ کارولین رفت تا لوگوی برند جدیدشان به نام نایکی را طراحی کند. پس از هفته‌ها تلاش و طراحی لوگوهای مختلف توسط کارولین، در نهایت لوگویی که امروزه برای هر کسی شناخته شده است توسط کارولین انتخاب شد. هر چند همانند داستان طراحی لوگوی اپل، کارولین نیز علاقه‌ای به این لوگو نداشت.

این لوگو از ابتدا به این شکل و رنگ امروزی نبود. رنگ‌های اولیه این لوگو قرمز و سفید بود. قرمز به نشان انرژی و عشق و رنگ سفید به نشانه کیفیت و اصالت یک برند در این لوگو به کار برده شده بودند. اما بعدها مدیران این شرکت برای جذابیت بیشتر، این رنگ‌ها را تغییر داده و به شکل امروزی آن یعنی سفید و مشکی درآوردند.

نام نایکی یا نایک برگرفته از نام یکی از خدایان یونانی است که به خدای پیروزی در افسانه‌ها مشهور است. بنابر داستان‌های گفته شده درباره خدای نایکی، بال‌های او به جنگجویان انگیزه می‌داده که به سمت میدان نبرد رفته و با دشمنان وارد جنگ شوند. به گفته برخی این لوگو الهام گرفته از شکل بال‌های خدای نایکی یا خدای پیروزی است.

فقط انجامش بده

تمام این شرکت پر از حقایق جالب و باور نکردنی است. آن‌ها ایده شعار معروف :«فقط انجامش بده.» (Just Do It) را از صحبت‌های یک قاتل زنجیره‌ای گرفته‌اند که در پیش از اعدام خود گفته است!