نیاز به دانستن و آگاه‌شدن در همه‌ی انسان‌ها، همیشه و همه‌جا وجود داشته است. همین نیاز دائمی بوده که زمینه‌ساز چاپ و انتشار میلیون‌ها میلیون کتاب شده است. هر روزی که می‌گذرد، بشر بیش از پیش با این حقیقت کتمان‌ناپذیر روبه‌رو می‌شود که باید بیشتر از دیروز بداند، اطلاعات خویش را به روز‌رسانی کند و در بستر آگاهی گام بر‌دارد.

اگرچه همه‌ی ما تشنه‌ی دانستن هستیم و می‌دانیم این موضوع چه امر ضروری و حیاتی برای ماست و تا چه اندازه به بهبود روابط انسانی و مراودات اجتماعی ما کمک می‌کند؛ اما متاسفانه گاهی فرصت مطالعه نداریم یا میل و اشتیاقی از خودمان نشان نمی‌دهیم. صادقانه بگویید چه کسی حاضر است به جای تفریح کردن، کافه رفتن و یا گشت و گذار در شبکه‌های اجتماعی، اوقات فراغت خود را به مطالعه‌ی یک شاهکار ادبی بگذراند؟ یا اینکه تاریخ هنر سرزمینش را مطالعه کند؟

حالا که این حجم از اطلاعات حاضر و آماده در بستر اینترنت فراهم شده و محتواهای زیادی هر روز در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شوند، انگیزه‌ای برای باز کردن یک کتاب یا ورق زدن آن وجود ندارد.

کمرنگ شدن نقش کتاب

از روزی که کتاب‌های صوتی به بازار آمدند و ما آدم‌ها هر وقت مجالی بود در ایستگاه مترو یا مطب پزشک، شروع به گوش دادن داستان‌ها و قصه‌های مختلف کردیم؛ آن عطش همیشگی برای خرید و مطالعه کتب کمتر و کمتر شد. خلاصه همه‌ی عوامل دست به دست هم داد تا  نقش کتاب را در نظر مخاطبین همیشگی خودش کمرنگ کند. اما با این تفاسیر نمی‌توان از یک عامل مهم و اساسی غافل شد؛ عاملی که مانند یک فکر منفی در ذهن ما شناور است و آن هم خستگی حاصل از مطالعه‌ی کتاب‌های حجیم و متون طولانی است.

همان عاملی که اغلب دانش آموزان و دانشجویان را به خواندن، بی‌انگیزه و بی‌رغبت می‌کند. اما با اندکی آگاهی و بالا بردن اطلاعات شخصی‌مان می‌توانیم بر این مشکل نیز غلبه کرده و سرعت مطالعه‌ی خود را افزایش بدهیم؛ تا بتوانیم در زمانی کم، مباحث بیشتری را خوانده و میل و انگیزه بیشتری هم بگیریم.

حتما می‌پرسید چگونه؟ پس با ما همراه باشید تا در این مقاله از تند‌خوانی و اصول و روش‌های  کاربردی‌ آن با هم صحبت کنیم.

مقدمه‌ای بر تند‌خوانی

آیا تا به حال با خود فکر کرده‌اید که هدف‌تان از تند خوانی چیست؟ آیا می‌دانید با استفاده از روش تند‌خوانی می‌توانید همه‌ی کتاب‌های خوب و مشهور جهان را بخوانید و یا اینکه حداقل شاهکارهای ادبی و فرهنگی سرزمین خودتان را مطالعه کنید؟

آن چه در جامعه به عنوان روش‌های تند‌خوانی تدریس و ترویج می‌شود، نگاه مکانیکی به خواندن است. بنابراین شما حق دارید که کاملا با این موضوع و روش‌های انجام آن آشنا شوید تا به امید افزایش سرعت مطالعه، هزینه و پول‌تان را هدر ندهید. حقیقت ماجرا این است که راز پنهان در تند‌خوانی صرفه جویی در زمان و بهینه‌سازی زمان در خواندن است. همان‌طور که می‌دانید سرعت دادن به مطالعه خیلی خوب است اما اصل بر بیشتر خواندن کتاب است. سرانه‌ی مطالعه با افزایش سرعت مطالعه بالاتر نمی‌رود بلکه با بیشتر کتاب خواندن ماست که رشد می‌کند. در واقع هدف اصلی تند‌خوانی این است که ما بدانیم آیا کتاب به خواندن دقیق‌تری احتیاج دارد یا خیر؟ این بررسی کمک می‌کند تا عیار و ارزش کتاب دست‌مان بیاید و  بتوانیم کلیشه‌ها را از مطالب اصلی جدا کنیم.

شاید تا این لحظه، نمایی کلی از تند‌خوانی در ذهن‌تان به وجود آمده باشد. حالا وقت آن است که به آنالیز این موضوع بپردازیم و بعد از ارائه‌ی تعریفی جامع و کامل، روش‌های استفاده از آن را آموزش دهیم.

تند‌خوانی چیست؟

به مجموعه‌ای کاربردی از راه‌کارهای علمی و عملی که سرعت مطالعه را افزایش می‌دهد، تند‌خوانی گفته می‌شود.

با استفاده از تکنیک‌های تند خوانی امکان یادگیری و مطالعه برای فرد یاد گیرنده در مدت زمان کمتری فراهم می‌شود. آموزش تند‌خوانی برای همه‌ی افرادی که با مطالعه و آموزش سروکار دارند مفید و پرفایده خواهد بود.

تند‌خوانی چیست؟

فلسفه‌ی تند‌خوانی چیست:

در واقع می‌توان گفت تند خوانی در پیش خوانی، مرور و دوره‌ی مطالب به ما کمک می‌کند و می‌تواند ما را از رقبای‌مان جلو بیا‌ندازد. فلسفه‌ی روش تند‌خوانی بر دو اصل اساسی و حقیقی استوار است.

1. نگاه کلی:

همان‌طور که می‌دانید، یادگیری مغز از کل به جز می‌باشد. بنابراین ابتدا باید کلیات مطلب را به مغز‌مان بدهیم و بعد از ان به سراغ جزییات و یادداشت ‌برداری و حفظیات‌ برویم.

2. استفاده‌ی همزمان از دو نیمکره‌ی مغز:

یکی از مصداق‌های استفاده‌ی همزمان از دو نیم‌کره‌ی مغز، نگاه کلی در کنار نگاه جزیی است. استفاده از رنگ‌ها و نمودار و همچنین اشکال مختلف هم در این قضیه بسیار کمک کننده است. وقتی شما از دو نیم‌کره‌ی مغز خود به یک میزان به صورت همزمان استفاده می‌کنید، قدرت یادگیری‌تان را نه تا 2 برابر بلکه تا 5 برابر افزایش می‌دهید. درست مانند زمانی که شما با یک دست قادر به انجام فعالیت‌های محدودی خواهید بود؛ اما وقتی از دو دست استفاده کنید توان شما دیگر نه دو برابر بلکه بسیار بیشتر خواهد بود.

اصل ماجرا اینجاست که تند‌خوانی هم مانند هر مهارت دیگری آموختنی است و نیاز به آموزش دارد. شما نمی‌توانید با یک بار کلاس شنا رفتن خود را یک شناگر ماهر بنا‌مید. نمی‌توانید با سرودن فقط یک بیت به خود نام شاعر بدهید. چرا که همه‌ی این مهارت‌ها نیازمند آموختن و دوره دیدن است. تند‌خوانی هم دقیقا مانند سایر مهارت‌هاست و برای اینکه در آن حرفه‌ای شوید، باید حتما دوره ببینید، تمرین کنید و وقت بگذرانید.

اهمیت تند‌خوانی:

یکی از مهارت‌های ضروری در راه موفقیت، تند‌خوانی است. همان‌طور که می‌دانید اغلب افراد موفق و مشهور جهان به مطالعه عادت دارند. در جهان امروز که دنیای تکنولوژی و نرم‌افزار و ربات لقب گرفته و تغییرات با سرعت بسیار بالایی اتفاق می‌افتد، اگر شما هم بخواهید با این تغییرات هم سو شده و از جریان زندگی عقب نیافتید حتما باید مطالعه داشته باشید.

حتما باید تند‌خوان باشیم تا موفق بشویم؟

این مقاله قرار نیست یک نسخه‌ی واحد برای همه‌ی مردم بپیچد و بگوید فقط کسانی موفق می‌شوند که مهارت تند‌خوانی‌ را فرا گرفته‌اند. ابدا چنین چیزی صحیح نیست. یادگیری مهارت تند‌خوانی مانند هر مهارت دیگری برای بشر مفید و موثر خواهد بود و اگر شما احساس می‌کنید سرعت مطالعه‌تان کند است و باعث شده تا میلی به خواندن نداشته باشید یا از بقیه‌ی فعالیت‌های زندگی‌تان عقب بیفتید، لازم است تا این مهارت را یاد بگیرید و به کمک آن بتوانید بر مشکلات خود فائق شوید.

رابطه‌ی تند‌خوانی و مسیر یادگیری:

شاید تصور کنید به محض یادگیری مهارت تند‌خوانی، می‌توانید مسیر طولانی و پرفراز و نشیب یادگیری را کوتاه کنید. اما لازم است بدانید با تند‌خوانی می‌توانید به صورت بهینه مطالعه کنید و در زمان کمتری متون و مطالب بیشتری را بخوانید. اما تند‌خوانی چراغ جادویی نیست که به مخاطب کمک کند تا هر مطلبی را یاد بگیرد. درس‌ها و کتبی را که نیاز به درک و تحلیل دارند نمی‌توان تند خوانی کرد. در حقیقت می‌توان گفت: برای یادگیری این نوع از دروس حتی باید سرعت مطالعه را هم کاهش داد و میزان تمرین و ممارست را افزایش داد؛ تا مفاهیم به شکلی عمقی در ذهن ما جای بگیرند.

مهارت تند‌خوانی برای چه کتبی کاربردی دارد؟

شاید بپرسید پس مهارت تند‌خوانی برای چه دسته‌ای از دروس و کتب مفید و کاربردی است؟ به صورت کلی می‌توان گفت: از تند‌خوانی برای مرور سریع نامه‌ها و نوشته‌ها، خواندن گزارش‌های کاری، مطالب کتب، روزنامه‌ها و متونی که نیاز به درک و تحلیل و محا‌سباتی ندارند می‌توان استفاده کرد. اگر مایل باشید بدانید آیا مهارت تند‌خوانی ارزش یادگیری و صرف وقت جهت آموزش را دارد یا خیر قاطعانه می‌توان گفت: صد در صد ارزشش را دارد. یادگیری تکنیک‌های تند‌خوانی کمک بسیار زیادی به شما در زندگی می‌کند.

هوارد برگ مرد تند‌خوان مشهور دنیا است و با سرعت باورنکردنی مطالعه می‌کند. او سلطان تند‌خوانی جهان لقب گرفته است. سرعت او در مطالعه به قدری بالاست که شاید قابل تصور نباشد. وی قادر است در هر 5 دقیقه 300 صفحه مطالعه کند. این عدد و‌اقعا باورکردنی نیست. بنابراین می‌توان گفت او می‌تواند ظرف یک دقیقه، 25000 کلمه را بخواند.

اصل ماجرا اینجاست که ما نباید خودمان را با هوارد برگ مقایسه کنیم؛  چون همان‌طور که گفتیم، همه قرار نیست تند‌خوان شوند و تسلطی مانند هوارد را برای مطالعه‌ی متون پیدا کنند. در حقیقت باید گفت خواندن یک دهم از این مقدار هم اهمیت خیلی زیادی دارد. با این تفاسیر اگر سوال شما این است که چگونه می‌توان تند‌خوان شد پس تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

سرعت خواندن همه‌ی کتاب‌ها یکسان نیست

همان‌طور که در سطور بالا هم توضیح دادیم تند‌خوانی یک مهارت است که به تدریج و پس از یک دوره آموزش و یادگیری و با تمرین و ممارست بسیار به دست می‌آید. در واقع با انجام تمرینات تند‌خوانی حوزه‌ی دید شما گسترش می‌یابد، توقف و برگشت چشم‌تان از بین می‌رود و دید‌تان بر چیزی که می‌خواهید متمرکز می‌شود و خود به خود تند‌خوان می‌شوید. بعد از آن هم دیگر نمی‌توانید آهسته بخوانید یا از سرعت خود بکاهید. جالب است بدانید تند‌خوانی باعث می‌شود درک شما از مطالب افزایش پیدا کند چون ناخودآگاه تمرکز حو‌استان را بالاتر می‌برد. فقط یک نکته‌ی بسیار مهم وجود دارد و آن اینکه سرعت خواندن همه‌ی کتاب‌ها یکسان نیست.

سرعت خواندن همه‌ی کتاب‌ها یکسان نیست

عوامل مهم در مهارت تند‌خوانی

بعد از انجام تمرینات تند‌خوانی شما، ممکن است یک رمان را با سرعت 1000 کلمه بخوانید ولی یک کتاب سخت و دشوار را با سرعت 300 کلمه بخوانید و این موضوع هم امری طبیعی و نرمال است. چرا که سرعت خواندن به عوامل زیر بستگی دارد:

1. میزان دشواری مطلب
2. میزان آشنایی مقدماتی با آن
3. میزان علاقه‌مند‌ی به مطلب

خواندن را می‌توان به رانندگی تشبیه کرد. همه جا نمی‌توانیم با سرعتی یکسان رانندگی کنیم. در اتوبان سریع‌تر و در کوهستان با سرعت کمتری باید راند. شما هم باید برای کتاب‌های ساده با سرعت بیشتر و برای کتابهای مشکل که مطالب جزیی فراوانی دارند با سرعت آهسته‌تری پیش بروید. حتما الان کاملا مشتاق شده‌اید تا بدانید چه روش‌هایی برای تند‌خوان شدن وجود دارد اجازه بدهید قبل از وارد شدن به این بحث 15 باور سمی و مخرب مربوط به مطالعه را شناسایی کرده، لیست‌وار توضیح داده و برای همیشه آن‌ها را از ذهن خود بیرون کنیم.

پانزده باور نادرست مربوط به مطالعه:

1. برای یادگیری دیر شده و از من گذشته است.
2. حافظه‌ام ضعیف شده و دیگر مثل قبل مطالب در ذهنم نمی‌ماند.
3. برای مطالعه اصلا وقت ندارم.
4. درس خواندن و آماده کردن مطالب کار بسیار سختی است.
5. برای درک بهتر مطالب کتاب، باید هر کدام را آرام آرام بخوانم و به ساده از کنارشان نگذرم.
6. تند‌خوانی از یادگیری و درک مطلب من جلوگیری می‌کند.
7. همه‌ی ما انسان‌ها سرعت یکسانی برای خواندن داریم.
8. مطالب خوانده شده را خیلی زود فراموش می‌کنم.
9. در زمان مطالعه، مشکلات غیر‌منتظره‌ای به وجود می‌آیند که ناخودآگاه یادگیری مرا مختل می‌کنند.
10. برای درک بهتر مطالب باید کلمه به کلمه‌ی آن را بخوانم.
11. امتحان دادن همیشه مرا دچار استرس می‌کند.
12. بعضی از مطالب کتاب به قدری دشوار هستند که نمی‌توانم آن‌ها را یاد بگیرم.
13. نمی‌توانم به وقت مطالعه تمرکزی روی مباحث کتاب داشته باشم و  به طور مدام افکارم به هم می‌ریزد.
14. مطالعه‌ی زیاد جسم و بدن مرا فرسوده می‌کند و فرصت‌های دیگر زندگی را از من می‌گیرد.
15. باید هر مطلب را چندین و چند بار بخوانم تا یاد بگیرم.

باورهای غلط را دور بریزید

همه‌ی این باورهای منفی سعی در تخریب اعتماد به نفس ما دارند و کار را به جایی می‌رسانند که ناخودآگاه خودمان هم باور می‌کنیم که نمی‌توانیم به مهارت تند‌خوانی مسلط شویم. این ماجرا بسیار غم انگیز است. بنابراین در مرحله‌ی اول، بهتر آن است که باورهای منفی و مخرب خود را شناسایی کرده، آن‌ها را روی برگه‌ای بنویسیم و سعی کنیم تا برای برطرف کردنشان چاره‌ای بیندیشیم. استفاده از جملات تاکیدی مثبت به شکل روزانه، روشی است که در افزایش اعتماد به نفس ما تاثیر شگرفی دارد و باعث می‌شود تا باور کنیم به هر کاری که اراده کنیم قادریم. نمی‌توانم، نشد، نمی‌شود برای ما هیچ معنایی ندارد. فقط کافیست تا بخواهیم به مهارتی مسلط شویم همه چیز دست به دست هم می‌دهد و شرایط را برای ما مهیا می‌کند.

برای تند‌خوان شدن چه کارهایی می‌توانیم انجام بدهیم؟

1- از بین بردن محدودیت حوزه‌ی دید:

چشم ما قادر است در یک زمان کلمات زیادی را ببیند اما از آن جایی که ما تمرین نکرده‌ایم، هنگام خواندن ممکن است یک الی دو کلمه را فقط ببینیم و بخوانیم. به عبارت دیگر می‌توان گفت: حوزه‌ی دید ما در هنگام خواندن محدود است. اگر کمی تمرین کنیم به راحتی حوزه‌ی دیدمان هم گسترده‌تر می‌شود. در این صورت به جای یک کلمه چندین کلمه و حتی چندین جمله را با هم می‌بینیم و می‌خوانیم. به همین راحتی سرعت خواندن ما هم چندین برابر می‌شود. علاوه بر افزایش توانایی خواندن، این کار باعث می‌شود در زندگی روزانه‌مان هم دید بهتری داشته باشیم و اطراف خود را بهتر و دقیق‌تر ببینیم.

2- از بین بردن توقف چشم:

یکی از عللی که باعث می‌شود شخص، مطالعه را با سرعت کند‌تری پیش ببرد؛ این است که بعد از خواندن چند کلمه چشمش به طور ناخود‌آگاه یک توقف کوتاه می‌کند و همین توقف کوتاه باعث اتلاف وقت زیادی می‌شود و تمرکز فرد را هم مختل می‌کند. مثلا به جمله‌ی زیر نگاه کنید. بعد از خواندن یک یا دو کلمه ناخودآگاه مکث کرده و خواندن را متوقف می‌کنیم و سپس به کلمه‌ی بعدی می‌رویم.

چنان. نیكی. كن. و بگذر. كه گردی. از كرامات. تو  بر. عارض. كسی. ننشیند. “جبران خلیل“

اگر کمی سعی و کوشش کرده و تمرین کنید تا به جای خواندن یک کلمه چندین کلمه را با هم بخوانید سرعت خواندن خود را چند برابر می‌کنید. برای تندخوان شدن در واقع با افزایش حوزه‌ی دید و از بین بردن توقف‌های چشمی علاوه بر اتلاف وقت باعث خستگی و خواب‌آلودگی هم می‌شویم.

3-برگشت چشم:

یکی از مشکلاتی که ممکن است هر یک از ما هنگام خواندن با آن دست به گریبان باشیم؛ این است که بعد از خواندن هر چند کلمه، چشممان به عقب بر‌می‌گردد و مطالب و محتوای خوانده شده را دوباره نگاه می‌کند و وقت زیادی رابیهوده تلف می‌کند. بدون آن که بدانیم این کار هیچ کمکی به خواندن و افزایش تمرکز ما نمی‌کند. علاوه بر این باید بدانیم هنگام مطالعه، فکرمان را نیز به سراغ مسائلی غیر از مسائل اصلی مرتبط به کتاب می‌برد.

4- بلندخوانی:

خیلی از افراد عادت دارند به هنگام مطالعه از لب‌خوانی یا بلندخوانی استفاده کنند و این کار هم باعث می‌شود سرعت مطالعه‌ی فرد به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کند یا اینکه تمرکز حواس او بر هم بخورد.

5- پخش دید:

یکی دیگر از مشکلات مطالعاتی که ما از آن بی‌خبریم، این است که هنگام خواندن صفحه‌ای از کتاب، دید چشممان بر آن صفحه پخش می‌شود و قسمت‌های غیرضروری آن را می‌بینیم. بدون آنکه به قسمت‌های ضروری خاصی توجه کنیم. مثلا قسمت‌های خالی صفحه که نگاه به آن‌ها ناخودآگاه باعث پایین آمدن سرعت خواندن و کم‌شدن تمرکز حواسمان می‌شود.